Przejdź do głównej treści

Widok zawartości stron Widok zawartości stron

Nauki ścisłe

Nawigacja okruszkowa Nawigacja okruszkowa

Widok zawartości stron Widok zawartości stron

Tydzień Mózgu 2023. Dieta, mikrobiom jelitowy i mózg

Tydzień Mózgu 2023. Dieta, mikrobiom jelitowy i mózg

Po przerwie spowodowanej pandemią Tydzień Mózgu wraca na Uniwersytet Jagielloński w Krakowie w formule stacjonarnej. Od 6 do 11 marca będziemy spotykali się w Auditorium Maximum UJ i rozmawiali o najważniejszym ludzkim organie. Tegoroczny Tydzień Mózgu upłynie pod hasłem "Interakcje pomiędzy dietą, mikrobiomem jelitowym a mózgiem".

Najważniejsze informacje

Tydzień Mózgu 2023 odbędzie się w dniach 6-11 marca br. w Auditorium Maximum UJ na ul. Krupniczej 33, w godz. 17:00-18:00. Liczba miejsc ograniczona, decyduje kolejność przybycia. 

Transmisja wykładów będzie odbywała się na Facebooku Cafe Nauka oraz na koncie YouTube Polskiego Towarzystwa Przyrodników im. Kopernika.

Organizatorzy: Polskie Towarzystwo Przyrodników im. Kopernika, Centrum Promocji i Komunikacji - Uniwersytet Jagielloński, Instytut Farmakologii im. Jerzego Maja PAN w Krakowie.

Sponsorzy: Ministerstwo Edukacji i Nauki.

Regulamin wydarzenia dostępny tutaj

Program Tygodnia Mózgu 2023

  • Poniedziałek, 6.03.2023, prof. dr hab. Urszula Wojda (Instytut Biologii Doświadczalnej im. M. Nenckiego PAN w Warszawie) „Czy zła dieta może wywołać chorobę Alzheimera” - transmisja na Facebooku Cafe Nauka.

Choroba Alzheimera (chA) to proces nieodwracalnej degeneracji i utraty neuronów mózgu, stanowiący najpowszechniejszą przyczynę demencji u osób w podeszłym wieku. Szacuje się, że w 2030 r. liczba pacjentów z chA na świecie wzrośnie do ok. 75 milionów, powodując największy kryzys zdrowotny świata. ChA przez wiele lat rozwija się bezobjawowo, a jej złożone przyczyny nie są w pełni wyjaśnione. Dlatego wciąż brak skutecznych metod leczenia tej choroby. Dostępne są jedynie leki objawowe. Badania nad chA tradycyjnie skupiały się na zaburzeniach neuropatologicznych mózgu, głównie na patogennej roli złogów peptydu zwanego amyloidem-β (Aβ), znanych jako płytki starcze oraz agregatów białka tau (splątki neurofibrylarne). Obecnie ugruntowuje się jednak pogląd, że dysfunkcje metaboliczne całego organizmu są istotnym, wczesnym czynnikiem ryzyka rozwoju chA. Zaburzenia metabolizmu mogą być pochodną stylu życia, w tym złej diety, takiej jak dieta typu zachodniego. Dieta ta charakteryzuje się spożywaniem produktów wysoko przetworzonych, bogatych w cukry proste i tłuszcze nasycone. Wyniki badań u ludzi i zwierząt laboratoryjnych, w tym badania naszego zespołu wskazują, że dieta typu zachodniego może indukować, przyspieszać i nasilać rozwój zmian charakterystycznych dla chA. Zła dieta może doprowadzić do wystąpienia w organizmie zespołu metabolicznego, obejmującego między innymi przewlekłą hiperglikemię, hiperinsulinemię, hipercholesterolemię i dysfunkcję wątroby. Konsekwencją złej diety jest także zaburzenie mikrobiomu jelit (dysbioza jelit), otyłość i stan zapalny w tkance tłuszczowej, które z czasem prowadzą do ogólnoustrojowego stanu zapalnego o niskim nasileniu. Ogólnoustrojowy stan zapalny osłabia barierę krew-mózg i skutkuje rozwojem stanu zapalnego w mózgu oraz zaburzeniem usuwania z mózgu tworzących się charakterystycznych dla chA agregatów Aβ i białka tau. Zmiany te prowadzą w końcu do degeneracji neuronów i utraty pamięci. Prawidłowa dieta daje zatem nadzieję na profilaktykę chA, a także wsparcie terapii tej choroby.

  • Wtorek, 7.03.2023, dr hab. Piotr Maciejak (Zakład Neurochemii, Instytut Psychiatrii i Neurologii w Warszawie) „Przez żołądek do mózgu. Czy dietą można modyfikować leczenie padaczki?”,

Badania eksperymentalne i kliniczne wykazały skuteczność diety ketogennej w kontrolowaniu napadów padaczkowych, jednak mechanizm jej działania nadal wymaga wyjaśnienia. Obecnie uważa się, że za wysoką terapeutyczną skutecznością tej diety stoi wiele równoległych procesów zachodzących na różnych poziomach funkcjonowania neuronów i astrocytów. Hipotezy dotyczące mechanizmów jej działania obejmują przede wszystkim: zwiększone wytwarzanie ciał ketonowych, zmiany aktywności niektórych układów neuroprzekaźnikowych i kanałów jonowych, poprawę bioenergetyki komórek nerwowych, a także przeciwdrgawkowe działanie kwasów tłuszczowych. W wykładzie zostaną przedstawione aktualne dane pochodzące z piśmiennictwa naukowego i poparte badaniami własnymi, które obejmują postulowane mechanizmy działania diety ketogennej.

  • Środa, 8.03.2023, dr hab. Joanna Wierońska (Pracownia Neurobiologii Zaburzeń Psychicznych, Zakład Neurobiologii, Instytut Farmakologii im. Jerzego Maja PAN w Krakowie) „Nutraceutyki - jak zmieniając mikrobiom jelitowy można wpłynąć na pracę mózgu” - transmisja na Facebooku Cafe Nauka.

Mikrobiom jelitowy to potężna broń ludzkiego organizmu, która była utożsamiana przede wszystkim z właściwym funkcjonowaniem układu pokarmowego. Okazuje się jednak, że prawidłowo funkcjonujący mikrobiom jelitowy warunkuje równowagę fizjologiczną większości układów i narządów. Skład flory jelitowej przekłada się między innymi na funkcjonowanie ośrodkowego układu nerwowego (OUN). Dzieje się tak dzięki sieci wzajemnie na siebie oddziaływujących połączeń pomiędzy enterycznym układem nerwowym (EUN) a OUN, w których mikrobiom jelitowy odgrywa kluczową rolę. Te trzy układy tworzą oś jelita-mikrobiom-mózg. Sygnały wysyłane z jelit do mózgu są bezpośrednio powiązane z tym, jakie szczepy bakterii dominują w mikrobiomie jelitowym i jakie substancje wytwarzają. Zaburzenia pracy OUN manifestują się często zaburzeniami procesów poznawczych, w tym zaburzeniami koncentracji, pamięci oraz uczenia się. Na dzień dzisiejszy medycyna nie dysponuje w pełni skutecznymi środkami do leczenia zaburzeń poznawczych, dlatego też poznanie sposobów mogących złagodzić ich przebieg lub opóźnić wystąpienie objawów leżą w interesie społecznym. W wykładzie zostaną omówione badania
ostatnich lat, które jednoznacznie wskazują na to, że poprzez modyfikacje składu flory jelitowej można usprawnić nie tylko pracę układu pokarmowego, ale też układu nerwowego.

  • Czwartek, 9.03.2023, prof. dr hab. Krystyna Koziec (Katedra Fizjologii i Endokrynologii Zwierząt, Uniwersytet Rolniczy im. Hugona Kołłątaja w Krakowie) „Zmienny wpływ mikrobioty jelitowej na funkcje mózgu",

Mikrobiota jelit pełni istotną rolę w utrzymaniu prawidłowej aktywności osi mózgowo-jelitowej, moduluje procesy zapalne i trawienne, dostarcza składników bioaktywnych: witamin, SCAFA, prekursorów amin biogennych. Zaburzenie liczby i składu bakterii jelitowych towarzyszy wielu chorobom, także związanym z funkcjami mózgu. Dostępne wyniki badań prowadzonych na modelach zwierzęcych nie są jednoznaczne i wymagają uwiarygodnienia. Celem wykładu będzie przedstawienie najnowszych wyników badań dotyczących: kształtowania mikrobioty w czasie życia osobniczego; dróg komunikacji mikrobioty jelitowej z mózgiem (dwukierunkowa oś mózg-jelita-mikrobiota) oraz potencjalnego wpływu mikrobioty na aktywność mózgu podczas zaburzonej homeostazy.

  • Piątek, 10.03.2023, prof. dr hab. Karolina Skonieczna-Żydecka (Wydział Nauk o Zdrowiu, Samodzielna Pracownia Badań Biochemicznych, Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie) „Kliniczne znaczenie zmian mikrobiomu pod wpływem wybranych grup leków”,

Farmakomikrobiomika jest nową, dynamicznie rozwijającą się dziedziną medycyny i nauk o zdrowiu. Enzymy bakterii współtworzących ekosystem jelitowy są przynajmniej częściowo odpowiedzialne za metabolizm ksenobiotyków, w tym leków i suplementów diety. Działanie to może mieć charakter bezpośredni i być związane z szeregiem reakcji enzymatycznych, które konsekwentnie mogą sprawiać, że dany terapeutyk uzyska swoją skuteczność lub ją straci. Pośrednio zaś, metabolity mikrobioty jelitowej mogą konkurować o enzymy czy receptory ze składnikami aktywnymi leków co może potencjalnie modulować skuteczność terapeutyczną, także w mechanizmach zmian ekspresji wybranych genów zaangażowanych w sygnalizację wewnątrzkomórkową. Z drugiej strony wiadomo już, że nie tylko antybiotyki mają działanie przeciwdrobnoustrojowe. Leki stosowane w psychiatrii, gastrologii czy diabetologii mają wysoki potencjał do zmiany kompozycji i prawdopodobnie funkcji mikrobioty jelitowej co stwarza długoterminowe, potencjalne ryzyko rozwoju chorób przewlekłych. W wykładzie zostaną przedstawione fascynujące interakcje
pomiędzy drobnoustrojami jelitowymi a lekami, które przyciągają uwagę naukowców i klinicystów.

  • Sobota, 11.03.2023, dr Aneta Brzezicka (Uniwersytet SWPS, Warszawa) „O tym jak jedzenie wpływa na myślenie - zależność między dietą i pamięcią i co do tego mają bakterie”.

Centrum Badań Mózgu UJ

We wtorek 14 marca odbędzie się uroczyste otwarcie siedziby Centrum Badań Mózgu UJ, działające na Wydziale Filozoficznym UJ. Więcej szczegółów już niebawem!