W ostatnich dniach głośno o rodzimowiercach słowiańskich; pod koniec stycznia, po kilku latach starań, został wpisany do rejestru kościołów i innych związków wyznaniowych MSWiA Związek Wyznaniowy Rodzimowierców Polskich Ród. O komentarz na ten temat poprosiliśmy dr Joannę Malitę-Król z Instytutu Religioznawstwa UJ.

Aby uzyskać wpis do rejestru MSWiA, należy spełnić szereg formalnych wymagań – w tym dostarczyć informacje o doktrynie i obrzędowości, statut oraz minimum 100 podpisów od wnioskodawców. Związek Wyznaniowy Rodzimowierców Polskich Ród został powołany w Owidzu w czerwcu 2017 roku i stanowi wspólną inicjatywę gromad (wspólnot) rodzimowierczych z całej Polski. Ród nie jest jedynym rodzimowierczym związkiem wyznaniowym w Polsce – mamy ich w sumie pięć. Pozostałe cztery zostały zarejestrowane jeszcze w latach 90-tych ubiegłego wieku, a do najbardziej aktywnych z nich należą Rodzima Wiara i Rodzimy Kościół Polski.

Część badaczy klasyfikuje rodzimowierstwo jako przynależące do szerokiego zjawiska, jak jest współczesne pogaństwo. Historycznie, termin „poganin” (z łacińskiego paganus – mieszkaniec wsi, prowincji) przez wieki funkcjonował jako pogardliwe określenie osób spoza kręgu chrześcijańskiego. Dziś niektórzy wyznawcy odzyskują ten termin jako pozytywne określenie swojej tożsamości religijnej, inni wolą określać się właśnie jako przedstawiciele konkretnych ścieżek, w tym wypadku wiary rodzimej, rodzimowierstwa.

Rodzimowiercy w swoich wierzeniach i praktykach rytualnych odwołują się do etnicznych mieszkańców danych terenów z czasów przedchrześcijańskich. W przypadku rodzimowierców słowiańskich chodzi rzecz jasna o Słowian i o (re)konstrukcję praktyk w oparciu o krytyczną analizę kronik, stanowisk archeologicznych czy źródeł etnograficznych. Środowisko rodzimowiercze w Polsce jest bardzo zróżnicowane – zarówno pod kątem światopoglądu, jak i dokładnej interpretacji źródeł. Łączy ich jednak zazwyczaj politeizm, tj. wiara w wielu bogów i bogiń, oraz celebrowanie świąt, takich jak Jare Gody, Sobótka/Kupała, Plony, Dziady czy Szczodre Gody. Ważny element rytuałów, które zazwyczaj odbywają się na zewnątrz, stanowi rozpalenie świętego ognia. Składane są do niego ofiary dla bogów i bogiń; na przykład miód pitny czy różne pokarmy.

Trudno oszacować, ilu dokładnie rodzimowierców jest w Polsce. Badacze mówią o co najmniej kilku tysiącach, niemniej z danych statystycznych (jak spisy powszechne) można wnioskować o tendencji rosnącej. Na ewidentny wzrost zainteresowania kulturą słowiańską oraz rodzimowierstwem jako religią w Polsce składa się wiele przyczyn – w tym ogólne zainteresowanie alternatywnymi formami duchowości oraz rozczarowanie instytucją Kościoła katolickiego. Dla wielu rodzimowierców i rodzimowierczyń ważne jest właśnie to odwołanie do religii przodków, zamieszkujących niegdyś właśnie ten konkretnych kraj.
 

dr Joanna Malita-Król
Zakład Interdyscyplinarnych Badań nad Religiami w Polsce
Instytut Religioznawstwa UJ
 

Autorka będzie gościem radia TOK FM w audycji "Godzina Filozofów" Tomasza Stawiszyńskiego w sobotę, 10.02.2024, o godz. 11:00. Tematem audycji będzie właśnie rodzimowierstwo. Zapraszamy!

Zdjęcie ilustrujące: Ołtarz przygotowany na rytuałów Plonów krakowskiego oddziału Gromady Mir (należącej do ZWRP Ród), wrzesień 2021. Fot. Joanna Malita-Król.