Przejdź do głównej treści

Widok zawartości stron Widok zawartości stron

Nauki przyrodnicze

Nawigacja okruszkowa Nawigacja okruszkowa

Widok zawartości stron Widok zawartości stron

Widok zawartości stron Widok zawartości stron

Jak Szurpek odrębny wzbił się ponad chmury

Jak Szurpek odrębny wzbił się ponad chmury

Gazeta Wyborcza publikuje obszerny wywiad z dr Agatą Kołodziejczyk. Wysłany przez nią balon naukowy dotarł 28 km ponad Ziemię.

Artykuł "Polski mech w misji badawczej. Balonem poleciał do stratosfery"  (w wydaniu drukowany tekst nosi tytuł: "Jak do gwiazd poleciał Szurpek odrebny") informuje o sukcesie misji badawczej (misja JADE) dr Agaty Kołodziejczyk z UJ. W lipcu 2015 projekt ten zdobył pierwsze miejsca w konkursie Global Space Balloon Challange.

Polegająca na locie balonu do stratosfery misja badawcza nie była bezproblemowa. Tak o samym locie opowiada dr Kołodziejczyk:

Co przeżyłby człowiek lecący balonem do stratosfery?
Jeśli unieślibyśmy się pionowo nad Ziemię, pierwszą część lotu odbylibyśmy poprzez troposferę – najniższą warstwę atmosfery, która otacza nasza planetę do wysokości około 10 km (kilka kilometrów więcej nad równikiem). Aż 80 proc. masy atmosfery, prawie cała wilgoć i zarazem wszystkie zjawiska pogodowe zawierają się w tej cienkiej i niepozornej warstwie. Zaiste niewiele dzieli nas od nicości – podkreśla Bill Bryson w swojej świetnej opowieści zatytułowanej „Krótka historia prawie wszystkiego". Ale już górne warstwy troposfery to obszary nieprzyjazne człowiekowi. 10 kilometrów na Ziemią temperatura spada do około -60 stopni C. Oprócz solidnej odzieży, do przeżycia konieczna jest też butla z tlenem.
Po opuszczeniu troposfery przedostalibyśmy się do kolejnej warstwy – stratosfery. Zaskoczyła by nas z pewnością korzystna zmiana temperatury, która stopniowo podniosłaby się do dodatnich, w skali Celsjusza, wartości (nawet do +15 stopni C). Stratosfera rozciągając rozciąga się do wysokości około 50 km ponad Ziemią i zawiera wciąż znaczną ilość powietrza (ok. 20 proc. całej jego masy). Odgradza nas ona od dalszych, już znacznie mniej przyjemnych, warstw ziemskiej otoczki – super-zimnej mezosfery i niebotycznie… gorącej termosfery. A potem już tylko bezmierny kosmos…

Lot  trwał niecałe dwie godziny. Zaskoczeniem było przedwczesne pęknięcie powłoki balonu na wysokości 28 718 metrów. Chcieliśmy się wznieść jeszcze wyżej. Najpewniej pęknięcie spowodował nadmiar wpompowanego gazu oraz wyjątkowo duże nasłonecznieniem w dniu startu. Nasze urządzenia wylądowały 42 km od miejsca startu, osiadając bezpiecznie na jednym z drzew. W momencie lądowania część ekipy stacjonowała już na miejscu, oczekując naszego "kosmicznego oka", powracającego jak oko Ambrożego Kleksa, z dalekich krain, gdzieś wysoko ponad głowami.

Wspomniany w tytule Szurpek odrębny (Orthotrichum anomalum) to gatunek mchu zasiedlający wiele miejsc na ZIemii, w tym obszary surowego klimatu (np. Antarktydę). Spotkać go można także w Polsce. Jak opowiada dr Agata Kołodziejczyk:

Mchy mają wiele zalet i wielokrotnie były już wyniesione przez ludzi wysoko ponad naszą planetę. Niektóre gatunki są bardzo odporne na trudne warunki środowiskowe, ale wciąż nie wiadomo, dlaczego tak się dzieje. Dostęp do coraz bardziej zaawansowanych technik badawczych stwarza coraz lepsze możliwości odpowiedzi na to pytanie. Może się to przydać w projektowaniu odpornych nasion i nowych gatunków roślin uprawnych. (...) Jeden z nich bardzo skutecznie uchronił się od szkodliwego oddziaływania środowiska w stratosferze. Odnotowaliśmy, że przeciwnie do innych testowanych mchów, nie nastąpiła w nim degeneracja tkanek wewnętrznych.

Dr Agata Kołodziejczyk jest badaczką z Uniwersytetu Jagiellońskiego, która łączy zainteresowania biologiczne z astronomią i astronautyką. Prowadzi i koordynuje liczne innowacyjne projekty łączące odrębne dyscypliny nauki, m.in. projekt glonolampy, który jako jedyny w Polsce został laureatem etapu regionalnego konkursu Google Science Fair 2015. Jest odkrywczynią wewnętrznej powieki oka owadów.

Całość wywiadu z dr Agatą Kołodziejczyk

Wywiad z krakowską badaczką przeprowadził na łamach Gazety Wyborczej Piotr Żabicki - redaktor www.nauka.uj.edu.pl

Przeczytaj także: Co znaleziono w łupkach z Burgess i dlaczego dla nauki jest to tak ważne?

Polecamy również
Szczepionka przeciwko malarii – przełom?

Szczepionka przeciwko malarii – przełom?

Zrozumieć dzikie pszczoły – zespół pierwiastków napędzany energią

Zrozumieć dzikie pszczoły – zespół pierwiastków napędzany energią

Najdokładniejsze w historii obrazy młodego Wszechświata

Najdokładniejsze w historii obrazy młodego Wszechświata

Pszczoły na diecie? [wideo]

Pszczoły na diecie? [wideo]