Jagiellońskie Centrum Rozwoju Leków (Jagiellonian Centre for Experimental Therapeutics – JCET) jest pozawydziałową jednostką Uniwersytetu Jagiellońskiego, której głównym celem jest rozwój farmakoterapii doświadczalnej chorób cywilizacyjnych, a także rozwijanie współpracy z przemysłem w tym zakresie. Projekt utworzenia JCET opiera się na współpracy Uniwersytetu Jagiellońskiego, Politechniki Łódzkiej i Instytutu Fizyki Jądrowej PAN im. Henryka Niewodniczańskiego w Krakowie.

Głównym celem działalności JCET jest rozwijanie interdyscyplinarnych badań nad rolą śródbłonka naczyniowego w chorobach cywilizacyjnych oraz poszukiwanie nowych mechanizmów farmakoterapeutycznych śródbłonka i ściany naczyniowej w oparciu o interdyscyplinarne badania farmakologiczne, farmakokinetyczne, analityczne, biochemiczne i szeroki panel metod obrazowania (spektroskopia ramanowska, EPR i MRI). Szczególne znaczenie w koncepcji utworzenia JCET ma specjalizacja tej jednostki w zakresie poszukiwania oryginalnych związków chemicznych i leków o działaniu na śródbłonek naczyniowy, mających potencjalne zastosowanie terapeutyczne.

Najważniejsze tematy badawcze podejmowane przez JCET:

• Śródbłonek naczyniowy w chorobach cywilizacyjnych. W ramach koordynowanego przez JCET projektu w centrum realizowane są badania odnoszące się do: działania farmakologicznego związków w modelach zapalenia śródbłonka w izolowanych komórkach śródbłonka i izolowanych krążkach naczyniowych in vitro oraz skuteczności terapeutycznej związków o działaniu śródbłonkowym w unikatowych modelach zwierzęcych dysfunkcji śródbłonka i w modelach zapalenia wątroby. Do tej grupy analiz należą również badania aktywności optycznej i oddziaływania międzycząsteczkowego nowych związków chemicznych oraz opracowanie metodyki oceny fenotypu zapalenia śródbłonka z wykorzystaniem metod mapowania ramanowskiego i obrazowania w spektroskopii absorpcyjnej w podczerwieni. Dodatkowo JCET realizuje badania farmakokinetyczne (ADME) wytypowanych związków o działaniu naczynioprotekcyjnym oraz badania analityczne biomarkerów dysfunkcji śródbłonka techniką LC/MS/MS.

• Śródbłonek naczyniowy i nowotwory. W pracowniach JCET realizowane są badania dotyczące farmakoterapii śródbłonka naczyniowego i aktywacji płytek krwi zależnej od prostacykliny, tlenku azotu i tlenku węgla. Ich celem jest opracowanie nowej strategii w zapobieganiu przerzutowości nowotworowej w oparciu o mechanizmy zależne od śródbłonka naczyniowego.

• Farmakologia związków uwalniających tlenek węgla. Badania przeciwpłytkowego i przeciwzakrzepowego działania związków uwalniających tlenek węgla realizowane są w Pracowni Farmakologii Doświadczalnej Śródbłonka JCET we współpracy z francuskim Université Paris-Est, INSERM.

Działalność JCET ufundowana jest na szerokiej współpracy krajowej i międzynarodowej, szczególnie w zakresie chemii medycznej, i poszukiwania nowych, oryginalnych struktur chemicznych o działaniu na śródbłonek naczyniowy. Do najważniejszych zagranicznych partnerów JCET należą: Institute of Organic Synthesis (Łotwa), National Institute of Health (USA), University of Zürich (Szwajcaria), University of Exeter (Wielka Brytania), Université Paris-Est (Francja), a do grona partnerów krajowych - Politechnika Łódzka, Politechnika Poznańska oraz Instytut Biotechnologii i Antybiotyków w Warszawie.

Naukowcy z JCET w ramach badań nad śródbłonkiem i chorobami nowotworowymi współpracują z czterema instytucjami w Polsce: Instytutem Immunologii i Terapii Doświadczalnej PAN we Wrocławiu, Gdańskim Uniwersytetem Medycznym, Uniwersytetem Medycznym w Białymstoku oraz Uniwersytetem Medycznym w Łodzi, a także z partnerem zagranicznym, wspomnianym już Institute of Organic Synthesis z Rygi. W ramach projektu „Śródbłonek w chorobach cywilizacyjnych…" JCET współpracuje w sumie z 17 zespołami badawczymi z 9 instytucji naukowych z całej Polski.

Prof. Stefan Chłopicki – farmakolog, profesor nauk medycznych. Jego główne zainteresowania koncentrują się na badaniach patofizjologii, biochemii i farmakologii śródbłonka naczyniowego, roli mediatorów lipidowych w zapaleniu oraz farmakologii płytek krwi. Jest opiekunem naukowym Pracowni Farmakologii Śródbłonka JCET oraz kierownikiem Zakładu Farmakologii Doświadczalnej w Katedrze Farmakologii Collegium Medicum UJ. Prof. Chłopicki jest autorem ponad 180 publikacji, licznych abstraktów prezentowanych na międzynarodowych konferencjach i kilkunastu zgłoszeń patentowych. Był wielokrotnie wyróżniany za osiągnięcia naukowe, w tym prestiżowym subsydium profesorskim Fundacji na rzecz Nauki Polskiej (FNP). Jednym z najważniejszych osiągnięć prof. Stefana Chłopickiego jest odkrycie śródbłonkowego, zależnego od COX-2 i PGI₂, mechanizmu działania 1-metylonikotynamidu (MNA) – metabolitu nikotynamidu i kwasu nikotynowego. Odkrycie to pozwala na nowe zrozumienie farmakologii kwasu nikotynowego oraz otwiera nowe perspektywy terapeutyczne.

Prof. Małgorzata Barańska – profesor chemii. W badaniach skupia się na analizie związków biologicznych przy pomocy metod spektroskopowych, w szczególności spektroskopii ramanowskiej, oraz na obrazowaniu tkanek zwierzęcych oraz komórek śródbłonka w poszukiwaniu markerów zmian chorobowych i terapii lekowej z użyciem mikroskopii sił atomowych (AFM) oraz mikroskopii skaningowej pola bliskiego (SNOM). Jest opiekunem naukowym Pracowni Spektroskopii Ramanowskiej JCET i kierownikiem Zespołu Obrazowania Ramanowskiego na Wydziale Chemii UJ. Laureatka licznych nagród za osiągnięcia naukowe. Najważniejszym osiągnięciem prof. Barańskiej jest opracowanie metodologii spektroskopowego badania związków bioaktywnych oraz komplementarnego obrazowania spektroskopowego tkanek i komórek zwierzęcych, co umożliwiło śledzenie procesów w żywych komórkach, zmian wywołanych patologią czy terapią lekową oraz badanie ich mechanizmów.

Dr hab. Maria Walczak – dr hab. nauk farmaceutycznych. Jej główne zainteresowania badawcze dotyczą oceny profilu farmakokinetycznego nowych związków aktywnych biologicznie, profilowania ścieżek metabolizmu bioaktywnych struktur, oceny stopnia wiązania leków z białkami krwi, oceny właściwości fizykochemicznych nowych substancji, wykorzystania techniki LC/MS/MS w bioanalizie nowych związków i biomarkerów. Pełni funkcję kierownika Pracowni Analityki i Farmakokinetyki JCET, jest też zatrudniona w Zakładzie Farmakokinetyki i Farmacji Fizycznej Collegium Medicum UJ. Najważniejszym osiągnięciem dr hab. Marii Walczak jest wdrożenie nowoczesnej techniki LC/MS/MS ukierunkowanej na ocenę profilu farmakokinetycznego nowych związków o działaniu beta-adrenolitycznym, w szczególności analiza enancjoselektywna związków chiralnych, wyznaczanie stopnia ich wiązania z białkami krwi, przewidywanie ścieżek metabolizmu oraz wyznaczanie właściwości fizykochemicznych.

Ważnym osiągnięciem JCET jest utworzenie w Polsce unikatowego środowiska badawczego zajmującego się interdyscyplinarnymi badaniami dotyczącymi śródbłonka naczyniowego.

JCET prowadzi zaawansowane badania kilku oryginalnych grup nowych cząsteczek, które posiadają potencjalne działanie terapeutyczne.

JCET jako jedno z nielicznych laboratoriów akademickich w Polsce wdrożyło w 2013 roku system GLP (ang. Good Laboratory Practice) i uzyskało akredytację Polskiego Centrum Akredytacji w tym zakresie.

Centrum przygotowuje unikatową ofertę metod całościowej oceny dysfunkcji śródbłonka i działania związków chemicznych na śródbłonek i ścianę naczynia. Propozycja ta jest skierowana do przemysłu oraz innych jednostek naukowych.

W wyniku prowadzonych w JCET badań dokonano szeregu zgłoszeń patentowych nowych technologii, których komercjalizacja będzie realizowana w najbliższych latach. Wśród zgłoszeń patentowych powstałych w ramach projektów koordynowanych przez JCET można znaleźć oryginalne struktury chemiczne, znaczniki do obrazowania metodą rezonansu magnetycznego (MRI) oraz nowe rozwiązania techniczne stosowane w mikroskopii.