Przejdź do głównej treści

Widok zawartości stron Widok zawartości stron

Nawigacja okruszkowa Nawigacja okruszkowa

Widok zawartości stron Widok zawartości stron

Widok zawartości stron Widok zawartości stron

Odcienie świadomości

Odcienie świadomości

Dlaczego raz zauważymy siedzącego w oknie kota, a innym razem nie, chociaż tam był? Psychologowie z UJ wyjaśniają w jaki sposób nieświadome staje się świadome.

Świadome doświadczenie, to takie doświadczenie, które pojawia się wtedy, gdy zaczynamy zdawać sobie sprawę z jakiegoś elementu rzeczywistości (np. zauważamy siedzącego w oknie kota, lub usłyszymy dzwonek do drzwi), czy dostrzeżemy zmianę we własnym ciele, np. czujemy, że boli nas głowa. Świadomość jest jednak pojęciem bardzo niejasnym i wieloznacznym, które posiada silne konotacje filozoficzne. Psychologia natomiast jest nauką empiryczną - próbuje poznać świat psychiczny człowieka w drodze obiektywnych badań.

Czy świadomość - coś wieloznacznego i nieuchwytnego - można zbadać w sposób naukowy? Odpowiedź brzmi - tak, jest to możliwe, ale tylko pod warunkiem, że będziemy ją badać na poziomie elementarnym, kawałek po kawałku odkrywając mechanizmy stojące za powstawaniem świadomego doświadczenia.
Badania takie prowadzi Anna Anzulewicz, doktorantka z Zakładu Psychologii Eksperymentalnej Instytutu Psychologii UJ, która analizuje proces powstawania świadomego doświadczenia wzrokowego, czyli „przejścia" od stanu, kiedy nasz mózg odbiera i przetwarza informacje wzrokowe bez udziału naszej świadomości do stanu, kiedy zdajemy sobie sprawę z tego, że coś widzimy.
„Badam czynniki, które sprawiają, że w niektórych sytuacjach stajemy się świadomi jakiegoś elementu rzeczywistości nagle, w innych natomiast świadomość wyłania się powoli, stopniowo" – wyjaśnia badaczka.
W projekcie tym wykorzystywane są proste gry komputerowe, podczas których osoby badane (ochotnicy) obserwują pojawiające się na krótką chwilę na ekranie obrazki - zwykle są to litery, cyfry lub kształty geometryczne. Następnie na specjalnej skali oceniają, jak bardzo byli świadomi pojawiających się obiektów.

Przetwarzanie informacji

Jednym z czynników, które mogą powodować stopniowe przejście od nieświadomego do świadomego widzenia, w innych zaś skokowe, jest poziom, czy też głębokość przetwarzania informacji w mózgu. Informacja jest przetworzona płytko np. w sytuacji gdy zapamiętujemy jakiś tekst na pamięć, natomiast głębokie przetworzenie ma miejsce wtedy, gdy staramy się w pełni zrozumieć przyswajane informacje. Drugim czynnikiem mogącym wpływać na stopniowalność świadomości jest siła zaangażowania uwagi (innymi słowy, stopień koncentracji na pewnych elementach zadania). Zdaniem badaczki, głębsze przetwarzanie informacji, a także silniejsze zaangażowanie uwagi powinny prowadzić do gwałtowniejszego przejścia od nieświadomego do świadomego widzenia. „Wyniki prowadzonych przeze mnie eksperymentów potwierdziły to" – wyjaśnia doktorantka. „Wygląda więc na to, że sposób przetwarzania informacji, płytki czy głęboki, może wpłynąć na to jak gwałtownie uświadamiamy sobie to, co widzimy. Podobnie rzecz się ma z uwagą - jeśli skupiamy ją mocniej, wówczas proces uświadomienia przebiega bardziej skokowo" – dodaje.

Zagadnienia podjęte w ramach projektu są jednymi z kluczowych problemów w badaniach świadomości. Ustalenie tego, które czynniki i w jaki sposób modyfikują dynamikę przejścia od nieświadomego do świadomego przetwarzania informacji w mózgu pozwoli na wyjaśnienie niespójności w dotychczasowych wynikach badań. Ponadto może przyczynić się do integracji przeciwstawnych koncepcji teoretycznych.

W dalszej perspektywie czasowej, lepsze zrozumienie tego w jaki sposób nieświadome staje się świadome może być wykorzystane do celów praktycznych. Przykładowo, może nam pozwolić na przewidywanie, w jakich warunkach świadomość kierowców jest bardziej, a w jakich mniej zawężona. Wykorzystanie tej wiedzy ma doniosłe znaczenie dla bezpieczeństwa ruchu drogowego.

Projekt jest częścią kompleksowych badań nad świadomością realizowanych w Laboratorium Badań Świadomości UJ (strona internetowa: c-lab.pl).

--------------------------------------------------

Opis obrazka: Przykład bodźca używanego w badaniach świadomości. Osoby badane obserwują wzory pojawiające się na krótką chwilę na ekranie i oceniają, w jaką stronę są one pochylone, a następnie raportują jak wyraźnie widzieli dany wzór.

--------------------------------------------------

Polecamy również
Szczepionka przeciwko malarii – przełom?

Szczepionka przeciwko malarii – przełom?

Zrozumieć dzikie pszczoły – zespół pierwiastków napędzany energią

Zrozumieć dzikie pszczoły – zespół pierwiastków napędzany energią

Najdokładniejsze w historii obrazy młodego Wszechświata

Najdokładniejsze w historii obrazy młodego Wszechświata

Pszczoły na diecie? [wideo]

Pszczoły na diecie? [wideo]