Przejdź do głównej treści

Widok zawartości stron Widok zawartości stron

Nawigacja okruszkowa Nawigacja okruszkowa

Widok zawartości stron Widok zawartości stron

Widok zawartości stron Widok zawartości stron

Mądra Książka Roku 2022

Mądra Książka Roku 2022

Ósma edycja konkursu przed nami - kolejny raz współorganizujemy konkurs na najlepszą książkę popularnonaukową. Chcemy ponownie docenić twórczość autorów i autorek książek popularnonaukowych dla dorosłych i dla dzieci. Poniżej przedstawiamy nominowane książki za rok 2022. W marcu, już tradycyjnie, odbędzie się głosowanie społeczności akademickiej naszej uczelni na najlepszą książkę popularnonaukową minionego roku.

Głosowanie społeczności akademickiej UJ

Głosowanie społeczności akademickiej zakończone. Wyniki głosowania poznamy w trakcie gali finałowej konkrsu Mądra Ksiązka Roku 2022 w maju br. Szczegóły wkrótce!

Mądra Książka Roku to ekspercki konkurs, odbywający się od roku 2016, który stanowi wsparcie i wskazówkę dla czytelników poszukujących wartościowych lektur. Rynek wydawniczy w Polsce każdego roku zasypuje półki księgarń tysiącami tytułów. W powodzi nowych książek bardzo trudno wyszukać te wartościowe. Czasami dobrze jest zatem skorzystać z pomocy ekspertów, którzy z tego zalewu wyłowią dla odbiorców najciekawsze tytuły.

W tegorocznym konkursie wyłonione zostaną zwycięskie książki w kilku kategoriach – książka roku dla dorosłych, książka roku dla dzieci i najlepsza książka w opinii społeczności akademickiej UJ, a także książka szczególnie polecana przez redaktorów portalu Mądre Książki. Przyznana zostanie także nagroda internautów i czytelników Gazety Wyborczej.

Zapraszamy do śledzenia naszych mediów społecznościowych: 

Wszystkie nominowane książki już wkrótce będzie można nabyć w krakowskiej księgarni De Revolutionibus Books, która partneruje konkursowi. 

Nominacje - książki dla dorosłych

  • David Graeber, David Wengrow, Narodziny wszystkiego. Nowa historia ludzkości, tłum. Robert Filipowski, Wydawnictwo Zysk i s-ka

Co byście powiedzieli, gdybym oznajmił Wam, że to, co wiecie na temat historii ludzkości, jest fałszywe? Jeśli przychodzi Wam do głowy jakaś von Daenikenowska interwencja zielonych ludzików, mówię stop! Przestańcie. Nie o to chodzi. Punktem wyjścia Narodzin wszystkiego autorstwa dwóch Davidów, antropologa Davida Graebera i archeologa Davida Wengrowa jest stwierdzenie faktu, że każdy naukowiec jest produktem swojej kultury, czasów, w których żyje, a nawet ideologii, którą wyznaje. Często nieświadomie wpływają one na interpretacje dokonywanych odkryć. Książka Graebera i Wengrowa podważa narracje dotyczące wielu zjawisk opisanych przez archeologów. Jak wyglądała tzw. rewolucja neolityczna i czy rolnictwo było „ziemią obiecaną”, po osiągnięciu której zapanowała powszechna szczęśliwość? Czy miasta mogą powstać tylko tam, gdzie istnieje silna władza?

  • Kevin Peter Hand, Pozaziemskie oceany. Poszukiwanie życia w głębinach kosmosu, tłum. Zuzanna Lamża, Wydawnictwo CCPress

Dajcie spokój! Jeszcze nie zdołaliśmy poznać wszystkich tajemnic ziemskich oceanów, a Peter Hand już zabiera nas w podróż po tych na innych światach. Po pierwsze jednak skrupulatnie tłumaczy nam, skąd w ogóle wiemy o ich istnieniu. Pozaziemskie oceany to opowieść o sile nauki i pomysłowości naukowców, którzy stopniowo odkrywają morza i oceany na planetach i księżycach Układu Słonecznego. Dawne sny o pozaziemskim życiu na powierzchni Marsa czy Wenus mogą być już historią science-fiction. Teraz nasza wyobraźnia kieruje się dalej, ku księżycom krążącym wokół gazowych olbrzymów, których podpowierzchniowe oceany postrzegamy jako głównych kandydatów do goszczenia nieziemskiego życia. Czy rzeczywiście coś tam jest?

  • Brian Hare, Vanessa Woods, Przetrwają najżyczliwsi. Jak ewolucja wyjaśnia istotę człowieczeństwa?, tłum. Kasper Kalinowski, Wydawnictwo CCPress

Patrząc na świat, często widzimy go przez pryzmat walki, w której przetrwać mieliby najsilniejsi. Brian Hare i Vanessa Woods przekonują, że to tylko iluzja. Nasza siła – jako gatunku – nie leży bowiem w tężyźnie fizycznej, ale w wyjątkowej zdolności do współpracy. To ona właśnie sprawiła, że skolonizowaliśmy niemal wszystkie zakątki Ziemi i zepchnęliśmy wiele innych gatunków w niebyt lub na jego skraj. Skąd jednak wzięła się ta umiejętność, której najwyraźniej brak naszym najbliższym krewnym? Autorzy przekonują, że nasz gatunek podlegał samoudomowieniu, podczas którego nasza agresja w stosunku do obcych była tłumiona.

  • Elizabeth Kolbert, Szóste wymieranie. Historia nienaturalna, tłum. Piotr Grzegorzewski, Tatiana Grzegorzewska, Wydawnictwo Filtry

Historia naszej planety naznaczona jest pięcioma okresami wielkich wymierań, które przetrzebiły życie Ziemi i zmieniły bieg ewolucji. Elizabeth Kolbert w nagrodzonym Nagrodą Pulitzera „Szóstym wymieraniu” przekonuje, że teraz jesteśmy świadkami szóstego. Tym razem jednak winna nie jest geologia naszej planety czy obiekt pozaziemski, który znalazł się na kolizyjnym kursie, ale my, ludzie; nasza nieskrępowana niczym zachłanność i rozwój techniczny pochłaniający planetę. Jak pisze autorka: „Żadne stworzenie nigdy wcześniej nie zmieniło życia na naszej planecie w aż tak dużym stopniu, choć dochodziło do innych, porównywalnych kataklizmów”.

  • Agnieszka Krzemińska, Grody, garnki i uczeni. O archeologicznych tajemnicach ziem polskich, Wydawnictwo Literackie

Każdy, kto interesuje się archeologią, z pewnością miał w rękach słynną książkę C.W. Cerama Bogowie, groby i uczeni. Powieść o archeologii. Ba, dla sporej części z nich była to pewnie pierwsza tego typu pozycja, którą przeczytali. Poznawaliśmy w ten sposób historię odkrycia Troi, poznawaliśmy tajemnice grobowca Tutenchamona czy dzieje rozszyfrowania hieroglifów. Teraz, dzięki Agnieszce Krzemińskiej mamy do dyspozycji podobną opowieść o najważniejszych odkryciach archeologicznych, których dokonano w Polsce. Grody, garnki i uczeni dobitnie pokazują, że również nasza rodzima ziemia kryje wiele fascynujących tajemnic, które czasem ujawnia rękoma archeologów.

  • Dean R. Lomax, Bob Nicholls, Jak naprawdę żyły dinozaury. Zachowania zwierząt ukryte w skamieniałościach, tłum. Andrzej Hołdys, Wydawnictwo Prószyński i s-ka

Czy przypominasz sobie, kiedy pierwszy raz zobaczyłeś szkielet dinozaura? Czy pamiętasz swoją odchyloną do góry głowę, szeroko otwarte oczy i ten zniewalający, nieskrępowany zachwyt wymieszany z grozą? Tym pytaniem rozpoczyna swoją książkę Dean Lomax. W Jak naprawdę żyły dinozaury prezentuje on najbardziej fascynujące znaleziskach paleontologicznych (nie tylko te związane z dinozaurami), które pokazują nam codzienne życie prehistorycznych zwierząt. Co dinozaury i inne prehistoryczne zwierzęta porabiały na co dzień? Co jadły? Jak radziły sobie podczas choroby? Albo, w jaki sposób troszczyły się o swoje dzieci? Czy składały jaja, też były żyworodne? To tylko część pytań, na które odpowiada autor.

  • Camilla Pang, Jak działają ludzie. Co nauka może nam powiedzieć o życiu, miłości i relacjach, tłum. Aleksandra Weksej, Grupa Wydawnicza Relacja

Jak rozumiemy ludzi wokół nas? Jak rozpoznajemy motywacje ludzi, ich zachowania, a nawet mimikę twarzy? I, kiedy uczymy się społecznych wskazówek, które determinują ludzkie zachowania? To tylko część pytań, które stawia sobie w książce nagrodzonej przez brytyjskie Royal Society Camilla Pang. A wszystko to z perspektywy człowieka i naukowczyni, która cierpi na zaburzenia ze spektrum autyzmu, ADHD i zespół lęku uogólnionego. Jak działają ludzie to nie tylko solidna dawka popularyzacji nauki, ale i spojrzenie na świat oczami osoby nieneurotypowej.

  • Russell A. Poldrack, Nauka czytania w myślach. Co neuroobrazowanie może powiedzieć o naszych umysłach?, tłum. Mateusz Hohol, Kinga Wołoszyn, Wydawnictwo CCPress

Poznawanie tajemnic mózgu nie należy do najłatwiejszych. Wymaga bowiem spojrzenia pod twarde kości naszych czaszek. Jednak pomysłowi naukowcy i inżynierowie stworzyli szereg urządzeń, dzięki którym jest to możliwe, bez konieczności dokonywania trepanacji. Nauka czytania w myślach Russella Poldracka pozwala podejrzeć pracę naukowców zajmujących się najważniejszą chyba obecnie technologią poznawania pracy mózgu — funkcjonalnemu rezonansowi magnetycznemu (fMRI). Urządzenie to zapewnia zdumiewające wręcz możliwości wglądu w jego działanie. Autor przedstawia zarówno niesamowite zdolności, jak i główne ograniczenia tej techniki oraz opisuje, w jaki sposób zastosowania poza laboratorium często przekraczają granice odpowiedzialnej nauki.

  • Ian Stewart, Po co nam matematyka. Niedorzeczna skuteczność matematyki, tłum. Urszula Seweryńska, Mariusz Seweryński, Wydawnictwo Prószyński i s-ka

Do czego jest nam potrzebna matematyka? Pytanie to w szkole zadawał sobie niejeden z nas. W swojej najnowszej książce znany popularyzator królowej nauk wcale nie podaje standardowych odpowiedzi. Jasno pokazuje natomiast, że matematyka leży u podstaw naszej cywilizacji technicznej. W ciekawy i humorystyczny sposób pokazuje, jak wykorzystuje się ją w tak odległych sferach ludzkiej aktywności jak polityka i logistyka, transport i filmowe efekty specjalne, nawigacja satelitarna i klimatologia.

  • Mateusz Wyżga, Chłopstwo. Historia bez krawata, Wydawnictwo Znak Horyzon

Ostatnie lata na naszym rynku księgarskim wiązały się z prawdziwym wysypem pozycji poświęconych historii chłopstwa. Jedne były lepsze, inne gorsze, ale ich liczba jasno pokazała, że polski czytelnik potrzebuje książek z nurtu historii ludowej. Chłopstwo. Historia bez krawata to synteza historii polskiego chłopstwa, której autor, prof. Mateusz Wyżga, szukał odpowiedzi na takie pytania, jak: czym było chłopstwo w przeszłości i czy nadal istnieje? Czy może chłopstwo już się skończyło i mamy teraz do czynienia z post-chłopstwem? Co powoduje, że w naszym społeczeństwie istnieje mechanizm wypierania się wiejskiego pochodzenia?

Opisy przygotował dr Kamil Kopij z Instytutu Archeologii UJ

Nominacje - książki dla dzieci

  • Pablo Barrecheguren, Mózg jakiego nie znacie, tłum. Karolina Jaszecka, Wydawnictwo Debit

Jak przeprowadzić młodego czytelnika przez meandry najbardziej skomplikowanego ludzkiego narządu? Najlepiej zabrać go na wycieczkę do jego wnętrza! Autorzy książki „Mózg jakiego nie znacie” zapraszają w odwiedziny do przestrzeni synaptycznych, na przejażdżkę wzdłuż aksonu i na wyprawę po gleju. A to wszystko z solidną porcją merytoryki i z niegasnącym zapałem.

  • Crystal Chatterton, Wspaniałe eksperymenty dla dzieci: Nauka, tłum. Marek Czekański, Wydawnictwo Naukowe PWN

Nie ma lepszej drogi poznawania świata nauki, niż poprzez doświadczenia. Tylko jak je zorganizować, gdy jedyne kolby pod ręką, to te kukurydziane, a jedyna dostępna chemia to ta kuchenna? Nic prostszego, wystarczy mieć pomysł i odpowiednio zaplanować eksperyment. Jak to zrobić – podpowie książka „Wspaniałe eksperymenty dla dzieci. Nauka”, w której zaproponowano dziesiątki doświadczeń z zakresu chemii, inżynierii, czy fizyki. Wszystko to w przystępnej formie i z wykorzystaniem sprzętów dostępnych w domu lub w najbliższym sklepie.

  • Agnieszka Graclik, Dziki poradnik przetrwania. Megaporcja wiedzy o zwierzętach, Wydawnictwo Wilga

Co spakowałyby zwierzęta na wyprawę survivalową? Proste! Trochę kamuflażu, wygodne racice i szałas z pancerza. Ze wszystkich tych akcesoriów trzeba korzystać rozsądnie: używać, gdy są potrzebne, a kiedy stają się zbędne, zgubić w toku ewolucji. Jak to zrobić – tłumaczy pani z pszyry, czyli Agnieszka Graclik: autorka książki „Dziki poradnik przetrwania”.

  • Łucja Malec-Kornajew, Złoty pociąg i inne największe zagadki historii sztuki w Polsce, Wydawnictwo Znak Emotikon

Drżyjcie czytelnicy wychowani na „Wakacjach z duchami” Adama Bahdaja. Bo jak weźmiecie do ręki „Złoty pociąg i inne największe zagadki historii sztuki w Polsce” to się nie oderwiecie i dzieci będą miały do was uzasadnione pretensje. Lepiej od razu podzielcie się tym łupem i czytajcie go razem. Przez śledztwa, kradzieże i tajemnice sztuki polskiej przeprowadzi was autorka, Łucja Malec-Kornajew i ilustratorka, Aleksandra Gołębiewska.

  • Krzysztof Poznański, Dinozaury i wielkie ssaki. Niesamowite dzieje Ziemi, Wydawnictwo Wilga

Rodzinny „ekspert od dinozaurów” wie już o nich wszystko i nie sposób go zaskoczyć nową publikacją? Być może znajdzie się na to rozwiązanie: książka „Dinozaury i wielkie ssaki” autorstwa Krzysztofa Poznańskiego. Fakty bardziej znane: porządkuje. Ciekawostki rzadko opowiadane: fascynująco przytacza. Stare przesądy na temat dinozaurów i innych wymarłych zwierząt: obala. A to wszystko w przebogatej oprawie graficznej i zwięzłej formie.

Opisy przygowała Alicja Marta Trzeciak

Książki nominowali

  • Redakcja portalu „Nauka o klimacie”
  • Agnieszka Krzemińska – dziennikarka i popularyzatorka archeologii, autorka książki „Grody, garnki i uczeni. O archeologicznych tajemnicach ziem polskich”, Dział naukowy “Tygodnika Polityki” Karol Jałochowski – popularyzator nauki, Pulsar, Dział naukowy “Tygodnika Polityki”
  • Prof. Krzysztof Ciesielski – matematyk, Uniwersytet Jagielloński, popularyzator nauki
  • Dr Michał Faszcza – historyk, Uniwersytet Śląski, Mądre Książki
  • Dr Kamil Kopij – archeolog, Uniwersytet Jagielloński, Mądre Książki Łukasz Kwiatek – filozof, popularyzator nauki, Tygodnik Powszechny, Centrum Kopernika Badań Interdyscyplinarnych Łukasz Sakowski – biolog, popularyzator nauki, To Tylko Teoria
  • Rafał Siemko – filolog, Mądre Książki
  • Prof. Robert Suski – historyk, Uniwersytet w Białymstoku, Mądre Książki Marta Alicja Trzeciak – weterynarka, popularyzatorka nauki, Mądre Książki, Centrum Nauki Experyment w Gdyni Artur Wójcik – historyk, Sigillum Authenticum, autor książki „Fantazmat Wielkiej Lechii”, za którą otrzymał Nagrodę społeczności akademickiej UJ w ramach Mądrych Książek 2019
  • Prof. Tomasz Żuradzki – filozof, Uniwersytet Jagielloński
Zobacz galerię zdjęć