Przejdź do głównej treści

Widok zawartości stron Widok zawartości stron

Nawigacja okruszkowa Nawigacja okruszkowa

Widok zawartości stron Widok zawartości stron

Widok zawartości stron Widok zawartości stron

Trąba powietrzna w Czechach [komentarz]

Trąba powietrzna w Czechach [komentarz]

W ostatnich dniach byliśmy świadkami gwałtownych burz, które przeszły przez Polskę, Słowację i Czechy, powodując ogrom zniszczeń zwłaszcza w tych ostatnich. Co sprawiło, że pogoda stała się wówczas tak niebezpieczna? Na ile normalne są i będą w przyszłości takie zjawiska? Czy mają jakiś związek ze zmianami klimatycznymi? Komentarza w tej kwestii dostarcza prof. Dorota Matuszko z Zakładu Klimatologii Wydziału Geologii i Geografii UJ.

W ostatnich dniach Polskę i Czechy nawiedziły burze, którym towarzyszyły trąby powietrzne. W umiarkowanej strefie klimatycznej takie zjawiska powstają na styku dwóch różnych termicznie mas powietrza, czyli najczęściej latem, gdy front chłodny oddziela gorącą masę powietrza zwrotnikowego od chłodniejszej masy powietrza polarnego morskiego. Trąba powietrzna (nazywana w Ameryce Północnej tornadem) to gwałtownie wirujący słup powietrza, widoczny najczęściej w postaci leja kondensacyjnego, którego górna część „wyrasta” z podstawy chmury burzowej (Cumulonimbus). Trąby powietrzne występują na najczęściej w Ameryce Północnej (aleja tornad w USA). Ich siłę określa się na podstawie zniszczeń według 6 stopniowej skali Fujity (EF). Trąbę powietrzną, która przeszła przez południowe Morawy oszacowano wstępnie na EF3, ale miejscami zniszczenia wskazują nawet na EF4. Prędkość wiatru w takich wirach dochodzi do ok. 350-400 km/h. Tornada o sile EF4 zdarzają się rzadko, szczególnie w Europie. Między 2010 a 2020 rokiem zanotowano na naszym kontynencie 3827 trąb powietrznych, z tego 329 miało kategorię EF2, 28 - EF3, a 2 były ekstremalne (EF4, EF5). Tornada można podzielić na 2 grupy: związane z mezocyklonem (superkomórkowe trąby powietrzne) oraz niezwiązane z mezocyklonem (trąby lądowe lub wodne). W obu przypadkach niezbędna jest obecność wirowości powietrza, której oś skierowana jest pionowo.

W Czechach wystąpiła trąba powietrzna, związana z burzą superkomórkową, czyli  chmurą Cumulonimbus, której prąd wstępujący kręci się wokół własnej osi (rotuje). Aby taka burza powstała muszą być spełnione trzy warunki:

  1. Obecność niestabilnej, ciepłej i wilgotnej masy powietrza, która kiedy zacznie się unosić, będzie wydzielać energię,
  2. Silny przepływ powietrza, czyli prąd strumieniowy, który powoduje, że na różnych wysokościach wiatr wieje z różnych kierunków i z inną siłą,
  3. Inicjacja konwekcji, którą może być: przechodzenie frontów atmosferycznych, zatok niskiego ciśnienia, rozwój lokalnych stref zbieżności wiatru lub też odpływy zimnego powietrza ze słabnących burz. 

Nie można przewidzieć, jak te poszczególne czynniki będą się zmieniały wraz z ocieplającym się klimatem. Wiemy, że trąby powietrzne występują w Polsce od co najmniej kilku wieków, ale dopiero w ostatnich 20 latach częściej o nich słyszymy. Szczególnie tragicznie zapisały się: rok 2008, kiedy 15 i 16 sierpnia przez całą Polskę przeszła fala trąb powietrznych i zniszczyła 770 budynków, 2012 rok przez powiat tucholski przeszła trąba powietrzna, dewastując ponad 500 hektarów lasu, 2017 rok w okolicach Kędzierzyna-Koźla przeszła trąba powietrzna, która uszkodziła 20 domów, a w 2020 roku w Kaniowie na Śląsku tornado zniszczyło 20 domów.

Trudno obiektywnie stwierdzić, czy tych zjawisk jest faktycznie więcej, czy łatwość w przekazywaniu informacji o zdarzeniach ekstremalnych powoduje, że notowane są częściej. Obecnie wystąpienie każdej burzy, podtopienia, skutków silnego wiatru jest natychmiast przekazywane do mediów, co ułatwia Internet i posiadane przez prawie wszystkich telefony komórkowe. Można się spodziewać, że zjawisk ekstremalnych będzie coraz więcej ale musimy być ostrożni w ocenie trendu i odróżnić wzrost liczby raportów o silnych burzach i trąbach powietrznych związany z rozwojem technologii i dostępności mediów społecznościowych od kwestii zmian klimatu.

prof. Dorota Matuszko
Zakład Klimatologii
Wydział Geografii i Geologii UJ

 

Grafiki: 1) Mafra - Petr Topic, 2) Jaroslav Maly/ Martin Majziskova

 

Polecamy również
Nowy raport klimatyczny IPCC [KOMENTARZ]

Nowy raport klimatyczny IPCC [KOMENTARZ]

Przejęcie Afganistanu przez talibów [KOMENTARZ]

Przejęcie Afganistanu przez talibów [KOMENTARZ]

Fotowoltaika niejedno ma imię

Fotowoltaika niejedno ma imię

Gala finałowa konkursu Mądra Książka Roku za nami. Znamy wszystkich zwycięzców!

Gala finałowa konkursu Mądra Książka Roku za nami. Znamy wszystkich zwycięzców!