Przejdź do głównej treści

Widok zawartości stron Widok zawartości stron

Nawigacja okruszkowa Nawigacja okruszkowa

Widok zawartości stron Widok zawartości stron

Widok zawartości stron Widok zawartości stron

Czy pielęgniarkom „chodziło po prostu o kasę”? Strajk w Centrum Zdrowia Dziecka w Warszawie z 2016 roku

Późną wiosną 2016 roku dobiegł końca strajk pielęgniarek w Centrum Zdrowia Dziecka w Warszawie. W jego trakcie protestujące spotkały się ze znaczną sympatią społeczeństwa, ale też z twardym stanowiskiem szefostwa placówki i resortu zdrowia. Kontekstem tych zdarzeń był kryzys zawodów pielęgniarki i położnej w Polsce. Strajk pielęgniarek z 2016 roku analizuje dr Michał Zabdyr-Jamróz z Zakładu Polityki Zdrowotnej i Zarządzania UJ CM.

Liczba pielęgniarek na 1000 mieszkańców była już wtedy, w 2016 roku, jedną z najniższych w krajach OECD (5,2 w 2014). Średnia wieku praktykujących w zawodzie rosła systematycznie (48 lat w 2014 roku; 52 lat w 2019). Prócz żądań płacowych, istotnym elementem protestu był postulat zatrudnienia większej liczby personelu, by odciążyć przepracowane pielęgniarki i usprawnić funkcjonowanie placówki.

Mimo tego ze strony ówczesnego ministra zdrowia strajkujące spotkały się z zarzutami egoizmu. Przekonywał on, że pielęgniarkom „chodzi po prostu o kasę” oraz, że „strajk […] naraża [Centrum] na pogłębianie się problemów”, i że „nie chciałby być jego likwidatorem”. Etos zawodowy pielęgniarek sprawiał, że wypowiedzi takie były skutecznym szantażem emocjonalnym.

Kluczowe epizody strajku zanalizowałem z perspektywy teorii demokracji deliberatywnej. To pozwoliło mi uwidocznić ich szersze znaczenie. Mimo, że źródła strajku były systemowe to obowiązujące praktyki i regulacje prawne utrudniały kompleksowe podejście do sprawy. Prowadziły one do ‘strukturalnego egoizmu’ – tj. sprawiały, że najbardziej racjonalnym zachowaniem jest orientacja na interes własny i targowanie się. To stawiało pielęgniarki w szczególnie trudnej sytuacji jako przedstawicielki tzw. zawodu opiekuńczego. Kluczowa dla sukcesu w sporze zbiorowym jest stanowczość, a jest to postawa trudna do utrzymania wśród osób, których zawód wyrabia raczej instynkty samopoświęcenia dla innych.

Analiza strajku pielęgniarek z 2016 roku pokazuje w mikroskali typowe okoliczności strajków pielęgniarek w Polsce – ich przyczyny, przebieg i finał. Pokazuje niesprawność mechanizmów rozładowywania konfliktów i odpowiadania na narastające problemy. Gdy decydenci nie traktują poważnie spokojnego zgłaszania istotnych bolączek, jedyną skuteczną formą komunikacji stają się ostrzejsze formy protestu – choćby stanowiły ostateczność. Przypadek ten ilustruje też jak pod hasłem dobra wspólnego (zarzucając protestującym egoizm) można zbywać słuszne interesy i opóźniać istotne kompleksowe reformy.

Reformy podjęte ostatecznie – w wyniku protestów także pozostałego personelu medycznego (wraz z pewną reakcją rynku na niedobór kadr) – zdawały się poprawiać sytuację. Nie usunęły jednak strukturalnych przyczyn takiej a nie innej sytuacji pielęgniarek: reguł gry skłaniających decydentów i zarządzających do podtrzymywania systemu kosztem najbardziej wrażliwej grupy zawodowej. Strukturalny egoizm charakteryzujący naszą ochronę zdrowia, wraz z chronicznymi niedoborami zasobów finansowych, prowokuje oszczędzanie na kosztach pracy w duchu tzw. chudego zarządzania. Efektem tego jest m.in. brak kryzysowego zapasu zasobów ludzkich, który niezbędny jest choćby w sytuacji pandemii.

Na podstawie analizy strajku pielęgniarek z Centrum Zdrowia Dziecka w Warszawie rozważam jak wybrnąć z zaklętego kręgu sporów i doraźnych rozstrzygnięć. Pokazuję możliwości sprawienia by konflikty tego rodzaju (jeśli już do nich dochodzi) miały przebieg znacznie bardziej konstruktywny. W tym celu rekomenduję wykorzystanie w sporach zbiorowych w Polsce rozwiązania określanego jako ‘negocjacje deliberatywne’. Wskazuję też co konkretnie generuje zjawisko strukturalnego egoizmu w naszym systemie i tym sposobem pogłębia jego chroniczne problemy.

Rozważania te zyskują na szczególnym znaczeniu w kontekście narastających napięć w obliczu pandemii: w świetle dramatycznej sytuacji pielęgniarek opiekujących się chorymi na COVID-19 oraz zapowiedziami akcji protestacyjnej. Strajk pielęgniarek w warszawskim Centrum Zdrowia Dziecka w 2026 roku – zanalizowany z perspektywy systemowej – zawracał uwagę na szeregu kluczowych patologii czy wad polskiego systemu zdrowotnego, które czyniły go szczególnie wrażliwym na poważne kryzysy w ochronie zdrowia. Problemy te ze szczególną ostrością ujawniły się w Polsce w obliczu pandemii. Połączenie egoizmu strukturalnego, niedofinansowania i chudego zarzadzania doprowadziły do dramatycznej sytuacji pracowników opieki zdrowotnej – pozbawiając nasz system niezbędnych rezerw kryzysowych. Dlatego właśnie omawiane badania strajku z 2016 roku stały się podstawą i inspiracją do szeregu rekomendacji i toczących się badań w odniesieniu do polskiego zarzadzania kryzysowego w obliczu pandemii COVID-19.

 

dr Michał Zabdyr-Jamróz

Wydział Nauk o Zdrowiu UJ CM

------

Publikacja oryginalna:

M. Zabdyr-Jamróz, “All they want is money!” The deliberative theory approach to the inclusion of nurses’ self-interests in the 2016 strike in the Children’s Memorial Health Institute in Warsaw. Social Theory & Health, doi: 10.1057/s41285-019-00123-y

Pełna wersja dostępna na życzenie pod adresem: michal.zabdyr-jamroz@uj.edu.pl

 

Skrócona wersja wyników tych badań w języku polskim osiągalna jest również w otwartym dostępie:

M. Zabdyr-Jamróz, Czy pielęgniarkom wolno strajkować „o kasę”? Wyzwania dla uwzględniania interesów własnych pielęgniarek w świetle teorii systemów deliberatywnych na przykładzie strajku w Centrum Zdrowia Dziecka z 2016 r. Pielęgniarstwo i Zdrowie Publiczne 2020, tom 10, nr 1, styczeń-marzec, str. 65–77 doi: 10.17219/pzp/112225

Niemniejszy tekst jest rozbudowaną wersją wpisu umieszczonego na Blogu Instytutu Zdrowia Publicznego UJ CM (24 listopada 2020 r.).

Polecamy również
Dlaczego tak trudno jest realizować proste cele związane ze zdrowym stylem życia?

Dlaczego tak trudno jest realizować proste cele związane ze zdrowym stylem życia?

Czy przeszłość jest kluczem do przyszłości?

Czy przeszłość jest kluczem do przyszłości?

W niepewnych czasach ptasie samice częściej zdradzają partnerów

W niepewnych czasach ptasie samice częściej zdradzają partnerów

9. edycja konkursu Mądra Książka Roku – przedstawiamy listę tegorocznych nominacji

9. edycja konkursu Mądra Książka Roku – przedstawiamy listę tegorocznych nominacji