Widok zawartości stron
Nawigacja okruszkowa
Nawigacja
Widok zawartości stron
Widok zawartości stron
Jak się uczyć? Nauka podpowiada
Przeczytaj krótki poradnik dla tych, którzy we wrześniu wolą korzystać z ostatnich dni wakacji, niż walczyć o zaliczenie egzaminu poprawkowego.
Sesja zbliża się nieubłaganie… Obiecywaliście sobie na początku semestru, że będziecie pilnymi studentami, którzy dla zdobycia i uporządkowania wiedzy zrobią więcej niż w poprzednich… latach. Okazało się jednak, że plan wziął w łeb. W końcu mundial jest raz na cztery lata, a generalnie to wszystko wydaje się lepszym planem na najbliższą godzinę, niż patrzenie w notatki. Nie wszystko stracone!
Powtarzanie matką uczenia się
Pierwsza i kluczowa informacja: ten artykuł nie jest dla tych, którzy mają nadzieję nauczyć się na egzamin z historii wczesnego średniowiecza w ciągu godziny. Nie jest też dla tych, którzy liczą na przepis na cudowną miksturę, która na 90 minut egzaminu zapewni „wszystkowiedzę”. Ten tekst ma nam uzmysłowić, że oprócz kilkugodzinnego wpatrywania się w notatki i powtarzania jak mantra kolejnych zdań jest jeszcze szereg innych, skuteczniejszych sposobów przyswajania wiedzy.
Warto na wstępie odpowiedzieć sobie na pytanie, czym jest sam proces uczenia się? Według podręczników psychologii, które zajmują się tą tematyką, uczenie się to modyfikacja zachowania jednostki w wyniku jej dotychczasowych doświadczeń. Innymi słowy to proces zwielokrotnienia doświadczenia – im więcej doświadczyłem, tym więcej wiem.
Uczenie się to proces zwielokrotnienia doświadczenia – im więcej doświadczyłem, tym więcej wiem.
W pracach naukowych dotyczących uczenia się dużo miejsca poświęca się pamięci, którą można definiować [Psychologia pamięci, s.21] jako: „zdolność do kodowania, magazynowania i wydobywania informacji; hipotetyczny system w umyśle (w mózgu) przechowujący informacje; wewnętrzny zapis informacji, wewnętrzna reprezentacja wcześniejszego doświadczenia; zbiór procesów prowadzących do wytworzenia wewnętrznej reprezentacji uprzedniego doświadczenia, przechowywania jej, a następnie wydobywanie”.
Jedną z ciekawszych kwestii, z którymi zmagają się badacze tej tematyki, należy problem tzw. engramu, czyli śladu pamięciowego w mózgu. To miejsce w mózgu, w którym magazynuje się zdobytą wiedzę – taką koncepcję zaproponował niemiecki biolog Richard Semon. Obecnie uważa się, że lokalizacja pamięci w mózgu jest szeroko rozproszona, ale poszczególne obszary magazynują różne aspekty wspomnienia. Informacje o świecie mają wewnętrzne reprezentacje nie w pojedynczych neuronach, lecz w rozproszonych grupach neuronów.
Ile osób, tyle sposób uczenia się. Cały systemy edukacji, opierając się przede wszystkim na zasadzie powszechności, nie stawia sobie za główny cel indywidualnego podejścia do każdego z nas. Powodów jest wiele, zaczynając od tego najbardziej pragmatycznego: przy tej liczbie uczniów nie ma możliwości stworzenia relacji uczeń-mistrz, nauczyciel nie jest w stanie poznać swojego podopiecznego w wystarczający sposób, tym samym nie może wykorzystać indywidualnych narzędzi i metod nauczania względem każdej osoby. Na studiach sytuacja jest o tyle łatwiejsza, że dorosłe osoby, które mają za sobą ponad dekadę nauki znają już siebie – wiedzą jaka metoda nauki jest skuteczna. Co więcej, zdarzają się przedmioty na uniwersytecie, gdzie udaje się stworzyć namiastkę relacji uczeń-mistrz, co pomaga w zindywidualizowaniu procesu nauczania.
Typ inteligencji
Amerykański psycholog Howard Gardner w 1983 roku opracował teorię inteligencji wielorakiej (ang. ‘multiple intelligences’). Gardner podzielił inteligencję na sześć typów.
W tym miejscu trzeba zaznaczyć, że każdy z nas posiada te wszystkie, mniej lub bardziej, rozwinięte inteligencje. Kluczem w kontekście uczenia się jest wykorzystanie nie tylko tej jednej czy dwóch dominujących, ale bazowanie na wszystkich. Osoba z rozwiniętą inteligencją językową uczy się wykorzystując kolorowe notatki; z inteligencją muzyczną ucząc się na głos; z inteligencją matematyczną-logiczną dzięki zagadkom, zadaniom do rozwiązania itd. Osoby z silną inteligencją ruchową chętnie uczą się z wykorzystaniem przedmiotów, najlepiej wyrażają się w ruchu, tańcu i sporcie. Młodzież z rozwiniętą inteligencją przestrzenną będzie dobrze czuła się sklejając modele, wykonując różnego rodzaju techniki plastyczne. Mocna inteligencja przyrodnicza charakteryzuje chęć wykonywania doświadczeń, oglądanie wystaw czy filmów przyrodniczych. Dziecko z wysoko rozwiniętą inteligencją intrapersonalną, to trochę taki filozof – pyta i szuka odpowiedzi na trudne pytania, lubi uczyć się samodzielnie. Natomiast osoby z inteligencją interpersonalną lubią pracować w grupie, potrafią rozwiązywać konflikty, są liderami grupy.
Podsumowanie dla leniwych
Nauka wbrew pozorom może być przyjemna. Przede wszystkim trzeba pamiętać o kilku ważnych zasadach: im częściej będziemy się uczyć, tym lepszy efekt osiągniemy. Nie znaczy to jednak, że mamy się uczyć długo – liczy się intensywność i częstotliwość. Przykładowo: jeśli mamy do opanowania materiał do kolokwium i mamy tydzień, żeby się do niego przygotować, to wystarczy podzielić materiał na kilka mniejszych partii i każdego dnia większą uwagę skupiać na jednej części. Lepiej jest poświęcić godzinę dziennie na naukę przez tydzień (miesiąc), niż cały dzień w przededniu kolokwium.
Mózg , tak jak mięśnie możemy ćwiczyć. Warunki sprzyjające efektywnej nauce to między innymi obecność licznych bodźców (akademicki wykład dostarcza niewielu bodźców), ale również sytuacja, w której czujemy się komfortowo.
Koniec końców chodzi w tym wszystkim o różnorodność i kreatywność – mózg potrzebuje różnych źródeł, z których można czerpać wiedzę. Możemy być jak Muhammad Ali, który na sali treningowej cały czas doprowadzał do sytuacji, w której trening nie zatrzymywał się na ćwiczeniu jednego elementu przez dłuższy czas. Ali został mistrzem, my też możemy.
--------------------
Bibliografia
Dydaktyka ogólna, Cz. Kupisiewicz, Warszawa 2000.
Psychologia pamięci: badania, teorie, zastosowania, M. Jagodzińska, Gliwice 2013.
Uczymy się uczyć, Cz. Plewka, M. Taraszkiewicz, Szczecin 2010.
Sztuka nauczania, K. Konarzewski, Warszawa 2004.
Neurodydaktyka czyli nauczanie i uczenie się przyjazne mózgowi, M. Żylińska, Gdynia 2013.
Włam się do mózgu, R. Kotarski, Warszawa 2017.
Za pomoc w napisaniu artykule dziękuję doktor Małgorzacie Turczyk z Zakładu Pedagogiki Szkolnej i Dydaktyki Akademickiej Instytutu Pedagogiki Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie.
Kamil Sikora
---------
Ciekawe? Przeczytaj także:
Polecamy również
