Przejdź do głównej treści

Widok zawartości stron Widok zawartości stron

Nauki medyczne

Nawigacja okruszkowa Nawigacja okruszkowa

Widok zawartości stron Widok zawartości stron

Wybierz niebieską pigułkę

Wybierz niebieską pigułkę

Ponad 1,6 miliarda ludzi zmaga się z różnego rodzaju bólem przewlekłym. Badania eksperymentalne dowodzą, że w wielu przypadkach ból można eliminować, wykorzystując placebo. Czyli zamiast np. paracetamolu lub tramadolu łykamy pastylkę z cukrem. Efekt ten i jego mechanizm badać będzie zespół prof. Przemysława Bąbla z Instytutu Psychologii. Właśnie otrzymał na ten cel prestiżowy grant MAESTRO NCN.

Wyobraź sobie następującą sytuację. Boli Cię kręgosłup lędźwiowy. Lekarka proponuje ci 5 dni zwolnienia i do wyboru dwa leki uśmierzające ból w postaci pigułki. Jedna tabletka ma kolor niebieski, druga czerwony. Wybierasz tabletkę niebieską. Po niecałej godzinie ból ustępuje. Po 5 dniach odpoczynku i regularnego przyjmowania leków ból mija zupełnie. Podczas wizyty kontrolnej lekarka informuje cię, że przyjmowałaś pastylki z cukrem. I nie jest to całkowicie wyssany z palca przykład. Ostatni przegląd badań pokazał, że placebo jest równie skuteczne jak paracetamol w uśmierzaniu bólu dolnego odcinka kręgosłupa. Magia? Nie, nowoczesna nauka!

 

Uczenie się i oduczanie bólu

“Ból to odczucie subiektywne. A to oznacza, że możemy je modyfikować różnymi metodami psychologicznymi, z których szczególnie istotne są procesy uczenia się” – tłumaczy prof. Bąbel. Wiele badań dowiodło znaczenia wcześniejszego doświadczenia. Na przykład, jeśli biała, okrągła tabletka przeciwbólowa, zawierająca paracetamol, skutecznie łagodziła ból u danej osoby, to później taka sama tabletka, ale już bez paracetamolu, czyli placebo, także zmniejszała ból. Badania pokazują także, że działania placebo możemy się też nauczyć pośrednio, przez obserwację. I tak, gdy zobaczymy, że np. komuś pomógł lek przeciwbólowy, to kiedy dostaniemy podobnie wyglądające placebo, istnieje duża szansa, że złagodzi ból także nam.

Zespół prof. Bąbla - jako pierwszy na świecie - dowiódł, że działania placebo można się uczyć w jeszcze inny sposób. Wyobraź sobie, że łamiesz nogę. Unieruchomiony przebywasz w domu. Kiedy nadchodzi czas rehabilitacji i pora wstać z łóżka, wciąż skarżysz się na ból. Twoi bliscy zajmują się Tobą: podają do łóżka herbatę, przynoszą posiłki, wykonują nawet te czynności, które możesz wykonać samodzielnie. Prowadzić to może do zaskakującego stanu: noga będzie boleć cię bardziej, bo dzięki temu unikasz pewnych, niechcianych czynności. Uczysz się, aby bolało Cię bardziej. Ale! Skoro bólu można się nauczyć, można się też go oduczyć. Co więcej, w ten sposób można wywołać działanie placebo. 

W pionierskim eksperymencie Zespołu Badania Bólu, nagradzano badanych za odczuwanie słabszego bólu po zastosowaniu placebo, karano za odczuwanie silniejszego bólu. W efekcie, badani odczuwali słabszy ból po zastosowaniu placebo. Ten właśnie proces będzie dogłębnie badany w nowym projekcie badawczym pod kierunkiem prof. Bąbla, który - jako jedyny projekt w całym Uniwersytecie Jagiellońskim - uzyskał finansowanie Narodowego Centrum Nauki w prestiżowym konkursie Maestro 12. Ale to nie jedyny jego cel. W rezultacie projektu stworzona zostanie uczeniowa teoria działania placebo, uwzględniająca rolę wszystkich trzech procesów uczenia się.

Od teorii do praktyki

Badania prof. Bąbla będą wyjątkowe pod wieloma względami. To jeden z pierwszych tego typu projektów na świecie. “W celu jego realizacji uruchomiliśmy nowe laboratorium, które pozwoli nam prowadzić eksperymenty z dwiema osobami badanymi równocześnie” – mówi prof. Bąbel. To istotne, ponieważ przez laboratorium w podziemiach Instytutu Psychologii przewinie się blisko 3 tysiące osób, z których każda badana będzie przez co najmniej godzinę. Aby zapewnić najwyższe standardy badawcze, plany badań i ich wyniki, konsultowane będą z najlepszymi na świecie specjalistami i specjalistkami w dziedzinie badań nad placebo. 

Wykorzystując wiedzę na temat mechanizmów działania placebo, możemy opracować schematy terapeutyczne ograniczające przyjmowanie leków przeciwbólowych. To szczególnie ważne, ponieważ leki te zażywane regularnie są szkodliwe dla żołądka, wątroby, a leki opioidowe mogą uzależniać fizycznie i psychicznie. To jeden z dalekosiężnych celów badań, które realizuje Zespół Badania Bólu, a nowy projekt nie tylko przyczyni się do rozwoju wiedzy psychologicznej, ale jego wyniki mogą mieć zastosowanie w praktyce medycznej.

Polecamy również
Dlaczego tak trudno jest realizować proste cele związane ze zdrowym stylem życia?

Dlaczego tak trudno jest realizować proste cele związane ze zdrowym stylem życia?

Czy przeszłość jest kluczem do przyszłości?

Czy przeszłość jest kluczem do przyszłości?

W niepewnych czasach ptasie samice częściej zdradzają partnerów

W niepewnych czasach ptasie samice częściej zdradzają partnerów

9. edycja konkursu Mądra Książka Roku – przedstawiamy listę tegorocznych nominacji

9. edycja konkursu Mądra Książka Roku – przedstawiamy listę tegorocznych nominacji