Przejdź do głównej treści

Widok zawartości stron Widok zawartości stron

Nawigacja okruszkowa Nawigacja okruszkowa

Widok zawartości stron Widok zawartości stron

Widok zawartości stron Widok zawartości stron

Czy leki są bezpieczne?

Czy leki są bezpieczne?

Wraz z postępami w nowoczesnej medycynie zyskujemy dostęp do coraz większej gamy leków. Nowoczesne preparaty, mimo że coraz skuteczniejsze, niosą ze sobą ryzyko działań niepożądanych. W związku z tym, coraz częściej podkreśla się wagę przyjmowania leków w oparciu o rzetelną wiedzę.

Więcej o nauce?! Dołącz do profilu strony. www NAUKA.uj.edu.pl na Facebooku 

11 kwietnia 2018 roku w Auditorium Maximum Uniwersytetu Jagiellońskiego odbyło się trzecie już wydarzenie z cyklu „UJ dla Krakowa. Tym razem tematem spotkania było bezpieczeństwo stosowania leków i interakcje leków z pożywieniem. W ramach wydarzenia wykłady wygłosili dwaj specjaliści z Wydziału Farmaceutycznego UJ: prof. Jacek Sapa - dziekan tego wydziału oraz dr Paweł Paśko.

Ciekawe? Przeczytaj także: Po co nam gorączka?

Spotkanie otworzył wykład prof. Jacka Sapy na temat bezpieczeństwa stosowania leków. Mówił on o popularnych mitach na temat leków, ograniczeniach badań klinicznych, istotności świadomego zażywania leków, a także o odpowiedzialności spoczywającej na lekarzach i farmaceutach w edukowaniu pacjentów. Dziekan zwracał uwagę na fakt, że działania niepożądane są nieodłączone przy stosowaniu leków, przedstawił różne ich typy, oraz wyróżnił dwa zasadnicze ich źródła – zależne od samych leków oraz te związane ze specyfiką organizmu pacjenta.

Nie ma cudownych leków

Wszystkie skuteczne leki, także te dostępne bez recepty, posiadają działania niepożądane. Jeśli więc producent twierdzi, że preparat jest całkiem wolny od działań niepożądanych, należy podejrzewać, że nie wywoła również zamierzonych efektów leczniczych. Środki farmaceutyczne zawdzięczają swoją skuteczność substancjom aktywnym o określonych pozytywnych efektach – trzeba natomiast pamiętać o tym, że efekty te są ściśle powiązane z dawkowaniem, a ten sam związek, który w określonej ograniczonej ilości pomaga, w większych dawkach może okazać się niebezpieczny. Czasem przyjmowanie dawki większej niż zalecana może skutkować poważnymi konsekwencjami, daleko wykraczającymi poza chwilowy dyskomfort. Podczas wykładu prof. Sapy, mogliśmy się dowiedzieć, np. że przedawkowanie paracetamolu może prowadzić do ostrej niewydolności wątroby, w przypadku której odsetek śmiertelności wynosi nawet 28 procent!

Istnieje wiele typów reakcji niepożądanych, w zależności od ich źródła. Mogą być one zależne od zbyt dużej dawki (np. uszkodzenie wątroby na skutek przedawkowania paracetamolu), przewlekłego stosowania (uzależnienie organizmu), albo skłonności alergicznych pacjenta; niektóre objawiają się z opóźnieniem (zwiększone ryzyko raka), inne natomiast, w wyniku odstawienia leku lub wraz z wykształceniem odporności na jego składniki (np. w przypadku insuloodporność). Czasem, przyczyna leży w skłonnościach alergicznych pacjenta, przy czym źródłem uczulenia mogą być zarówno substancje czynne, jak i pomocnicze.

W internecie znaleźć można porady sugerujące, np. podawanie dzieciom antybiotyków z lodami lub budyniem. Tymczasem, zawarte w mleku jony wapnia mogą kompleksować leki, obniżając ich skuteczność.

Bywa że pula możliwych działań niepożądanych wykracza poza te znane i opisane przez producenta. Badania kliniczne nie zawsze zakrojone są na wielką skalę, a niektóre efekty niepożądane objawiają się niezmiernie rzadko i w trudnych do zasymulowania okolicznościach. Sprawa dodatkowo komplikuje się w sytuacji łączenia wielu leków – jest to problem, z którym mierzy się wiele osób przewlekle chorych. Przy przyjmowaniu wielu leków naraz, konieczna jest konsultacja z lekarzem.  Z drugiej strony, jeśli będziemy stosować leki odpowiedzialnie, efekty pozytywne zazwyczaj znacznie przewyższą ewentualne skutki uboczne. Świadoma farmakoterapia zakłada również ostrożne traktowanie sensacyjnych doniesień o ciężkich działaniach niepożądanych.

Na zakończenie swojego wykładu, prof. Sapa poruszył jeszcze temat tzw. pharmacovigilance, czyli monitorowania bezpieczeństwa leków. Instytucje takie jak Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, stale pracują nad uzupełnianiem wiedzy na temat działań niepożądanych leków, w oparciu o informacje przekazywane przez pracowników sektora medycznego oraz pacjentów. Na stronie urzędu dostępne są informacje na temat warunków przyjmowania leków do sprzedaży.

Ciekawe? Przeczytaj także: Płodność, hormony i zdrowie. Nie ma łatwych rozwiązań

Popijajmy wodą

Wątek bezpieczeństwa przyjmowania leków kontynuował w drugiej połowie spotkania dr Paweł Paśko, który w swojej prezentacji poruszał problem interakcji leków z pożywieniem. Wymienił on szereg produktów spożywczych, które mogą ograniczać wchłanianie leków, wzmagać toksyczność oraz działania niepożądane albo niwelować ich skutki zamierzone. 

Na rynku dostępne jest obecnie takie zróżnicowanie leków, o tak różnych składach i potencjalnych interakcjach, że nie sposób wskazać jednej, ani nawet kilku uniwersalnych zasad dotyczących przyjmowania ich z pożywieniem. Przede wszystkim, przed rozpoczęciem przyjmowania nowego leku należy zawsze skonsultować się ze specjalistą w kwestii możliwych interakcji z pokarmem. Istnieje natomiast jedna złota zasada, jeśli chodzi o napoje – mianowicie, wszystkie preparaty bez obaw możemy popijać wodą.

Podczas wykładu mowa była o łączeniu leków z różnymi grupami pokarmów. Zwłaszcza produkty mleczne zmniejszają wchłanianie. Informacja ta jest istotna, choćby dla rodziców, ponieważ w Internecie łatwo znaleźć można porady sugerujące, np. podawanie dzieciom antybiotyków z lodami lub budyniem. Tymczasem, zawarte w mleku transportery białkowe (np. glikoproteina P) „wyrzucają” leki z organizmu, obniżając ich skuteczność. Również błonnik może negatywnie wpłynąć na wchłanianie substancji czynnych. Problem ten ilustruje przypadek pacjenta przyjmującego doksepinę (lek przeciwdepresyjny), u którego depresja powróciła po przejściu na dietę odchudzającą bogatą w ten składnik. Po przeprowadzeniu badań, okazało się, że na skutek przyjmowania leku z posiłkami bogatymi w błonnik, stężenie antydepresanta we krwi pacjenta spadło o 50 procent! Z kolei sok grejpfrutowy zakłóca działanie enzymów jelitowych, co prowadzić może do zwiększenia aktywności leków, a w konsekwencji do zwiększenia ryzyka toksycznych działań niepożądanych. Efekt ten jest na tyle poważny, że w wielu szpitalach na świecie grejpfruty są zakazane.

Ciekawe? Przeczytaj także: Co się dzieje ze stopą kobiety podczas noszenia butów na obcasie?

Grill i żurawina, czyli rozprawy z mitami

Podczas wykładu, poruszony został temat popularnych mitów związanych z zażywaniem leków wraz z pokarmami. Okazuje się, że wbrew popularnej opinii, picie soku żurawinowego w racjonalnej ilości nie ma wpływu na działanie leków. Również spożywanie żywności grillowanej nie wiąże się z ryzykiem działań niepożądanych.

Obaj prelegenci odpowiadali również na pytania zadawane przez publiczność. Poruszona została, między innymi, kwestia tabletek antykoncepcyjnych, których skuteczność mogą zmniejszyć niektóre typy antybiotyków. Pytań było wiele. Nie na wszystkie, jak to bywa w nauce, dało się udzielić ogólnych odpowiedzi. Warunkiem bezpiecznego używania leków jest ich stosowanie świadome, oparte na rzetelnej wiedzy - którą to wiedzą służą nam specjaliści: lekarze i farmaceuci. I właśnie do świadomego sięgania po wiedzę chcielibyśmy Was zachęcić.

Zapraszamy serdecznie na kolejne spotkania z cyklu „UJ dla Krakowa”!

Ciekawe? Przeczytaj także: Białko SLPI – kluczem do rozwiązania zagadki łuszczycy?

Polecamy również
Pokojowa Nagroda Nobla 2023 dla Narges Mohammadi

Pokojowa Nagroda Nobla 2023 dla Narges Mohammadi

Nagroda Nobla za modyfikację cząsteczki mRNA

Nagroda Nobla za modyfikację cząsteczki mRNA

Kolejna Noc Naukowców w Uniwersytecie Jagiellońskim za nami!

Kolejna Noc Naukowców w Uniwersytecie Jagiellońskim za nami!

Państwo, które działa. O fińskich politykach publicznych

Państwo, które działa. O fińskich politykach publicznych